Wararka ka imaanaya degaanka Gacan-Maroodi oo hoostaga degmada Yubbe ee gobolka Sanaag ayaa sheegaya in halkaasi ay qabsadeen dagaallamayaal ka tirsan malayshiyaadka Al-shabaab.

Malayshiyaadka oo tiradooda lagu qiyaasay ilaa 70 dagaalllame ayaa sida la sheegayo ka soo degay buuraleyda Calmadow ee gobolkaasi Sanaag waxaana ay gacanta ku dhigeen degaanka istiraatiijiga ee Gacan-Maroodi oo muhiim u ah isku xirka gobolka.

Wararku waxay sheegayaan in dagaallamayaasha oo aad u hubaysan ay dhufaysyo ka samaysteen aga’gaarka waddo hawlbowle ah oo halkaasi ku taalla islamarkaana laga cabsi qabo in ay weerar ku qaadaan degmada Yubbe.

Maalmo ka hor malayshiyaad ka tirsan Al-shabaab ayaa weerar ku qaaday degaanka Af-Urur ee gobolka Bari halkaasi oo dagaal culus ku dhexmaray iyaga iyo ciidanka difaaca Puntland haddana Al-shabaab ayaa dib looga riixay degaankaasi.

Degmada Yubbe oo qiyaastii 50 km dhanka bari ka xigta magaalada Ceerigaabo ee xarunta gobolka Sanaag waxaa hadda gacanta ku haya ciidamada Somaliland inkastoo ciidamada Puntland ay dhinaca bari ka fadhiyaan.

Dowlad goboleedka Jubbaland ayaa warqad ay ku qorantahay dacwad ka dhan ah ciidamada Itoobiya ee aan ka tirsaneyn Amisom ee ku sugan gobolka Gedo u gudbisey wakiilka qaramada Midoobey ee Soomaaliya James Swan ayada oo sidookale safiiro ka tirsan beesha caalamka copy la siiyey.

Warqadan oo ka soo baxday xafiiska wasiiru dowlaha Madaxtooyada Jubbaland Xirsi Gaani Jaamac, ayaa lagu sheegay in ciidamo Itoobiyaan ah oo aan ka tirsaneyn Amisom ay faragelin qaawan ku hayaan Maamulada iyo taliska ciidamada ee degmooyinka Luuq,Doolow iyo Baladxaawo ee gobolka Gedo.

Qoraal laga soo turjmay warqadda oo lagu baahiyay bogga Facebook ee madaxtooyada Jubaland ayaa lagu sheegay in bishan Novermber 4-teedii ay ciidamo Itoobiyaan ah oo uu hogaaminayo taliye ku xigeenka sirdoonka Militariga Itoobiya, ay kaxeysteen gudoomiyayaasha saddexda degmo iyo gudoomiye kuxigeenka gudiga madaxa banaan ee xuduudaha iyo doorashooyinka Jubbaland iyo lataliye sare oo katirsan wasaarada Amniga Jubbaland, kuwaas oo loo qaadey magaalada Nazret ee gudaha dalka Itoobiya.

Inta aan la qaadin ka hor waxaa saddex maalmood si isdaba jooog ah masuuliyiintaas ugu soo dhaceyey hanjabaadyo iyo cabsi galin ku aadan fulinta rabitaanka ciidamada Itoobiya oo ay isticaamleysay Dowlada federaalka ah ee Soomaaliya.

Isla markii la qaadey masuuliyintaas waxaa ka bilowdey degmooyinkaasi kala furfurida ciidanka iyo maamulka halkaas kajirey, taas oo fursad weyn u noqoneysa Alshabaab keeni kartana inay dib u qabsadaan deegaanadii laga xoreeyey 11 sano kahor, dhinaca kale duminta taliska ciidan ee halkaas ka jira ayaa sababi kara in ciidamadaasi ay isu bedelaan Maleeshiyo beeleed aan maamul hoostagin ayaa lagu yiri waraaqda.

Kadib markii la qaadey ee lageeyey magaalada Nazret waxaa lagu amrey inay sameeyaan 4tan qodob ee hoos ku xusan:-

1- In Taliska ciidamada Jubbaland ee sadexda degmo ( Luuq, Doolow iyo Baladxaawo ) ay ku wareejiyaan Dowlada federaalka Soomaaliya.
2- In maamulada sadexda degmo ku dhawaaqaan inay ka baxeen ama ka go’een maamulka Jubbaland.
3- Inay ku dhawaaqaan in doorashadii Jubbaland ka dhacdey ee Baarlamaaanka iyo madaxweynaha ay ahayd waxbo kamajiraan.
4- In ay qabtaan nidaam doorasho kale oo lagu dooranayo Baarlamaan iyo Madaxweyne.

Qodobadaan oo si qasab ah lagu soo ogoleysiiyey masuuliyiintii la qafaashey laguna amrey fulinta qodobadaas sida ugu dhakhsaha badan, taas oo keentey in saraakiil ka socota DFS ay kasoo degaan Doolow si ay howlahaas u dardargaliyaan.

Warqadan ayaa waxaa lagu sheegay inaysan maangal ku ahayn anshaxa iyo qawaaniinta caalamka iyo sharciyadda Amisomba, in wadan kamid ah wadamada ciidamadu ka joogaan Soomaaliya uu fududeeyo wadahadal sharci darro ah oo dhexmara gudoomiyayaal laga magacaabey Dowlad goboleed iyo Saraakiil ka tirsan Nabadsugidda Soomaaliya, inkasta oo aan waraaqda lagu magac dhabin kulankaas waxaa la sheegay saraakiishii DFS dhankeeda ka socotey inuu hormuud u ahaa Cabdullaahi Kulane (Jiiska ) oo si dadban kuxigeen ugu ah Fahad Yaasiin oo ah taliyaha Nabadsugida Soomaaliya oo ay isku haybna yihiin Madaxweyne Farmaajo iyo 6 sarkaal oo kale.

Warqada ayaa lagu soo gabogabeeyey in arrimaha gobolkaas kasocda dhamaantood ay ka danbeyso DFS ayada oo isticmaaleysa ciidamo shisheeya ugana dan leh xaqiijinta hadafkeeda doorashada 2020/2021 taas oo aan suuro gal noqon karin.

Gunaanadka warqada dacwada ah ayaa beesha caalamka iyo daneeyayaasha Soomaaliyaba loogu baaqey, inay si dhow ula socdaan faragelinta qaawan ee ciidanka Itoobiya iyo in DFS ay dalkeedii iyo dakeedii u isticmaaleyso ciidamo shisheeye oo kutumanaya dastuurkii dalka isla markaana burburinaya haykalkii dowladnimo ee halkaas ka jirey.

Waxaa lagusoo afmeeray waraaqda in cawaaqib xumada halkaas ka dhalata ay DFS dusha saaran doonto masuulna ka noqon doonto natiijada dhaqdhaqaaqyadeeda dastuurka dalka baalmarsan.

Dhagaysiga dacwada muran-badeedka u dhaxeeya Somalia iyo Kenya ayaa mar kale lagu balamay bisha lixaad sanadka 2020.  Kenya waxay ku doodaysaa in xadkeedu uu barbarro la yahay loolka (dhulbaraha = 0). Taasi oo u suurtogalinaysa Kenya inay sheegato dhul-badeed baaxad leh, horayna  u siisay ruqsadii ama shatiyadi baaritaanka macdanta iyo shidaalka shirkado shidaal sida Anadarko Petroleum (USA), Eni (Italy), iyo Statoil (Norwey).  Somaliya waxay ku doodaysaa in xadka u fidsan yahay dhanka koonfur-Bari kuna dhararsan xadkeeda dhulka ay la wadaagto Kenya. Soomaliya iyo Kenya inta la ogyahay waxay ahaayeen daris, muran-badeedka u dhaxeeya wuxuu ku beegmay xili soo saar shidaal ka biloowday badwaynta hindiya gaar ahaan Tanzania iyo Mozampique.

Dhul badeedka, ciida iyo dhagaxa Soomaliya waxay la mid yihiin sida kuwa Mozambique iyo Tanzania, halkaa oo lagu guulaystay in laga soo saaro tiro aad u badan oo gaaska dabiiciga ah.  Horumarka dhanka shidaalka ay sameeyeen Tanzania iyo Mosampique oo ay weheliso xilligii lagu balansanaa in xadaynta iyo astaamaynta xadadka badda Soomaliya iyo Kenya u gudbiyaan Qaramada Midoobay. Kenya oo taas ka faa,iidaysanaysa waxay xadkeeda u fidisay dhanka bariga iyadoo gudaha u gashay biyaha Soomaliya, isla markaana gudoonsiisay shatiyo shirkadaha shidaalka baara.

Sidoo kale, sanadkii 2013, Dawlada Soomaaliya oo Iyana aragtay horumarka Tanzania iyo Mosampique, waxay dib ugu yeertay shirkadihii shidaalka ee shatiyada ama ruqsada ay siisay dawladii hore. Nasiibdarro, dawlada kuma guulaysan inay shirkadaha soo noqdaan. Hayeeshee, dawladu waxay masuuliyada shidaal barista u wakiilatay oo dalaal ka noqday shirkada SOMA Oil & Gas.  Shirkadan waxay ku dhaqaaqday sahan iyo daraasad inay ku samayso badwaynta Hindiya iyada u xilsaartay hawshaasi shirkada Spectrum Geo.

Markii hore, aagga sahan iyo cilmi barista shidaal waxaa loo qorsheeyay inuu ahaado Raaskambooni Ilaa Raascasayr. Nasiibdaro, markii dambe sahanka shidaalka wuxuu ku soo ururay Raaskambooni Ilaa Hobyo, kadib markii dawlada Puntland diiday in degaankeeda biyaha laga hirgaliyo cilmi baaris shidaal. Taasi oo dib u dhac ku noqotay degaanada Puntland, hayeeshee dib u dhigtay muran badeed cusub oo ka dhex dilaaca Soomaliya iyo Yeman.

Muranka xad-badeedka ma aha wax ku cusub dunida, waxaana lagu xaliyaa laba dariiq.

1. Heshiis guud oo dhexmara wadamada muransan, kaas oo sal u noqda xuduud badeedka iyo ka faaiidaysiga khayraadka laga heli karo inta ku haraysan xadka. Kenya waxay doorbiday inay jidkaan marto. Hayeeshee Somaiya way ku gacan sayrtay.
2. Maxkamada caalamiga inay go,aamiso, caalamaysana xad-badeedka qaybiya labada wadan iyada oo tibaaxaysa shuruucda qaramada midoobay ee badaha. Soomaliya sidan ayeey doorbiday.

Sida muuqata, waxay u badan tahay in maxkamada caalamiga go,aan ka gaari doonto xadbadeedka labada dal. Go,aanka maxkamada calamiga ah wuxuu noqon doonaa kama dambayn, waajib, iyo qasab hirgalintiisa.  Go,aanka maxkamada ka dib, waxaa suurtagal ah in arinta muran badeedka isku bedesho dirir siyaasadeed lagana dhaxlo isku dhac iyo colaad joogtaa ah.  Sidoo kale waxaa mugdi gali kara mustaqbalka hawsha sahanka iyo baaritaanka shidaalka  laga damacsanyahay in laga hirgaliyo xad-badeedka labada dal. Waxaa is waydiin mudan qorshaha dawlada Somaliya maadaama ay ku soo wajahan yihiin mawjado siyaasadeed oo culculus.

Maxkamadu waxay go,aan kama dambays ah ka gaari doontaa cida hantinaysa aagga lagu qiyaasay 42,000 kilo meter laba jibaaran, laguna tuhunsanyahay  kayd shidaal oo farabadan.  Arimahan oo idil waxay jiho horleh u rogayaan xirrirka labada dal. Waxaa la gaaray xilligii la eegi lahaa caqabadaha, najiijada ama cawaaqibta laga filan karo go,aanka maxkamadda.

Asalka Muran-Badeedka Somaliya Iyo Kenya.

Aagga lagu muransanyahay waxaa lagu qiyaasay 42,000 Km laba jibaaran, taasoo u qaybsami karta qiyaastii ilaa 15 xirmo (blocks). Cabbir ahaan xirmoyinka Soomaliya waa 5,000 Km laba jibaaran (udhigma 1,235,527 Acres /halkii xirmo), runtiina waa mid ka balaaran xirmooyinka caadiga ah. Ceelka badda laga qodo cabbir ahaan inta badan waa 80 Acre ugu yaraan, ugu badnaana 640 acre. Fogaanta u dhaxayn karta ceelasha badda laga qodo qiyaastii waa 0.7-1.5 Km.  Halkii xirmo waxaa laga qodi karaa ilaa 1,400 ceel ugu yaraan. Ceelka shidaalka wax laga macaashi karaa ama uu wax soo saarkiisa socon karaa 30 ilaa 50 sanadood.  Xirmooyinka shidaal ee badda cabbir ahaan way kala duwanyihiin. Wadankan Maraykanka cabbir ahaan waa 23 Km labajibaaran (5,680 acres) xirmadii. Dunida qaarkeed waa ilaa 150 Km labajibaaran (37,066 acres) xeebaha, iyo 750 km labajibaaran (185,330 acres) biyaha fog ama moolka.

Caqabadaha Sharciga Iyo Hawlaha Soo Saarida Shidaalka

Go,aanka maxkamada ka dib, muran-badeedku ma aha mid dhamaan doona. Waxaa dhici karta in go,aanku sababo in Kenya biyo badeedkeedu yaraado, sidaa darteed, maraakiibteeda ay uga baahan karaan ruqsad Soomaaliya iyo Tanzania. Intaa waxaa dheer cabsi hor leh in muran-badeed cusub ka dhex qarxo Kenya iyo Tanzania, Mozambique iyo Tanzania. Dhanka Soomaalya, waqtigan xaadirka ah ma jiro muran-badeed u dhaxeeya Somaliya iyo Yemen, ama Somaliya iyo Jabuuti. Hadii sahan iyo yididiilo shidaal bilaabato waxaa dhici kara inuu muran-badeed horleh dilaaco.

Caqabado badan ayaa marwalba la socda shidaalka laga soo saaro xadka u dhaxeeye laba wadan. Halkaas oo inbadan ka dhacaan dagaalo dhibaato badan reebay sida goobta shidaalka laga soo saaro ee lagu magacaabo “Rumaila Field” oo ku taal Koonfurta Ciraaq, 32 Km u jirta xadka Kuwait. Sidaan la socono shidaalku waa dareere iyo neef ama gaas mana aha shay fadhiya waxuu dhaqdhaqaaqiisa ku xiran yahay caadiska iyo heerkulka aaga uu ku kaydsan yahay. Kuwait waxay qoteen dhulkooda dhanka xadka ciraaq haseyeeshee shidaalka ay soo saarayeen wuxuu ka soo dareerayay inta badan ama ka imanayay Ciraaq. Halkaas waxaa ka dhashay colaad iyo iska horimaad xoogan.  Waan ka dharagsanahay arintan raadka ay reebatay.

Kenya xaq uma laha inay qoddo shidaalna ka soo saarto biyaha Soomaliya. Laakiin hadii Kenya qotaan biyahooda kana soo saaraan shidaal kasoo ka qulqulay dhanka Somaliya, shidaalkaa wuxuu noqanayaa mid ay iyagu leeyihiin.  Inta badan, kaydka shidaalka wuxuu ku fidsan yahay xuduudaha, wadan walbana dhankiisa ayuu ka soo saartaa, taas oo marar badan dhalisa muran, isku dhac iyo dagaal. Sidaa darteed, waddamada dariska ah waxay ku heshiiyaan inay si wada jir ah u hawlgalaan ugana faa,iidaystaan khayraadka ku dherersan xadkooda.

Gunaanad Iyo Talo Bixin

Dacwada muran-badeedka wali waxay taagan tahay bartii Sanadkii 2014. Go,annka maxkamada wuxuu noqon karaa siddex xal midkood, mid u go,aamiya Soomaalya, mid u go,aamiya Kenya, ama in maxkamadu ay calaamayso xadbadeedka rasmiga ah ee labada dal. Waxaa xusid mudan in maxkamada caalamiga ah aysan go,aan ka gaari Karin arimaha shidaalka iyo khayraadka ku fidsan xadka labada dal iyo sidii loo soo saari lahaa.

Kenya baddeeda waxaaa ka socda sahan iyo daraasaad xoogan ay wadaan shirkado shidaal. Xadka labada dal khayraadka ku jira wuxuu la midyahay weel biya ah  oo labada dal dhinacyada ka joogaan. Kenya hadeey  isticalaan tuubo (straw) waxaa hubaal ah weelka biyaha oo idil inay la baxayaan. Xadka dhanka Soomaaliya khayraadkii ku jiray wuxuu noqanayaa mid gura hadaan xilli hore laga faaiidaysan.

Dhulka badeedka lagu muransanyahay wuxuu u dhigmaa in ka yar 1% guud ahaan badda Somaliya. Arintan waxay dabooshay hawlaha ka baaxad wayn ee sahanka iyo barista ka socda wadanka intiisa kale. Sharciga shidaalka wadanka waxaa maalgaliyay deeq bixiyayaasha waxaana qoray qareeno degaankoodu yahay Yurub. Sida aan hubno sharcigan waxa ka buuxa dildilaac badan, ka dhibaato badanaan kara warqadii isfahamka ee u dhaxeeya Kenya iyo Soomaaliya, diyaarisay dawlada Norway. Sharciga shidaalka wuxuu quseeyaa wadanka oo idli halka warqada isfahamka ay ku egtahay xadka Soomaliya iyo Kenya.

Daraasaadka xilligan socda wuxuu salka ku hayaa oo kaliya xulashada bartii la qodi lahaa ama wax laga baari lahaa.  Kadib, waxaa la qodayaa ceel ama dhowr sahmin ah (Appraisal Well) oo lagu darsayo walxaha Meesha ku jira iyo sifahooda. Waa in la arkaa lana cadeeya waxa meeshaa ku jira inay yihiin dareere (liquid/oil) ama gaas. Intaa waxaa dheer, waa in kaydka meeshaa ku jira uu ganacsi gali karo, la ogyahay bartii laga dhoofin lahaa iyo suuqii la gayn lahaa. Intaa kadib ayaa la oran karaa wadanku wuxuu leeyahay kayd shidaal oo la hubo (prove reserve). Sidaa darteed, maanta lama hubo in wadanku leeyahay kayd shidaal oo ganacsi gali-kara.

Wadanku malaha hay’ado iyo xarumo lagu barto culuunta shidaalka. Maadaama ay jirto yididiilo fiican waxaa haboon in la diyaariyo dhalintii hawshan balaadhan qaban lahayd mustaqbalka. Hadii lagu guul-daraysto arintan, waxaa marar badan dhici doona wixii ka dhacay Dooxada Dharoor (Dharoor valley).

Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump ayaa bartiisa Twitter-ka ku weeraray safiirkii hore ee Mareykanka ee dalka Ukraine, Marie Yovanovitch, iyadoo ay socoto dhegeysiga caddeymaha xil ka qaadista.

“Meel walba oo ay Marie Yovanovitch aadday way xumaatay,” Mr Trump ayaa sidaasi qoray. “Waxay ka bilowday Somalia, sidee ayay taasi noqotay?”

Mar arrintaasi wax laga weydiiyay, ayay Ms Yovanovitch ugu yeertay “mid hanjabaad ah”.

Mr Trump ayaa mar kale soo jawaabay, isagoo ku doodaya in qoraalladiisa aysan ahayn kuwo hanjabaad ah.

Wuxuu weriyeyaasha u sheegay inuu daawaday qeyb ka mid ah dhegeysiga caddeymaha, isla markaana uu u arko mid sharaf dhac ah.

Maxaa ka dhacay goobta dhegeysiga?

Iyadoo si toos ah ugu jawaabeysa qoraalka Twitterka ee Mr Trump, oo u muuqday mid iyada lagu cambaareynayo inay qas ka abuurtay Somalia, ayay Ms Yovanovitch ku jawaabtay: “Uma maleynayo inaan leeyahay awood noocaas ah, kuma lihi Mogadishu iyo Somalia iyo meel kaleba.

“Waxaan run ahaantii u maleynayaa in meelaha aan ka soo shaqeeyay sanadaha badan aniga iyo dadka kaleba ay ka dhigeen meel walaagsan, waad ogtahay, gudaha Mareykanka iyo sidoo kale dalalka kale ee aan ka soo shaqeeyay.

Jawaabteeda ayaa si toos ah telefishinnada looga baahiyay.

Adam Schiff, oo ah madaxa Guddiga Sirdoonka ee Dimuqraaddiyiinta ee korjoogtada ka ah dhegeysiga caddeymaha xil ka qaadista, ayaa sheegay in qoraallada Twitter-ka ee madaxweynaha ay u muuqdaan kuwo loogu hanjabayo marqaatiga.

Muxuu ku saabsan yahay dhegeysiga caddeymaha xil ka qaadista?

Dhegeysiga caddeymaha xil ka qaadista ayaa lagu baarayaa haddii madaxweyne Trump uu joojiyay gargaar milatari oo uu Mareykanka siin lahaa Ukraine si uu cadaadis ugu saaro madaxweynaha cusub ee dalkaa inuu baaritaan musuqmaasuq ku bilaabo imadaxweyne ku xigeenkii hore Joe Biden, oo haatan ah musharrax dooarshada Mareykanka.

Mr Trump ayaa beeniyay inuu wax khalad ah sameeyay, isagoo xil ka qaadista ku tilmaamay “mid lagu dhibaateynayo madaxtinnimadiisa”.

Ms Yovanovitch oo fadhigeedu ahaa magaalada Kyiv ayaa shaqada laga cayriyay bishii May, labo bilood kahor markii uu soo ifbaxay wada sheekeysigii telefoonka ku dhex maray Trump iyo dhiggiisa Ukraine Volodymyr Zelensky, kaasoo haatan udub dhexaad u ah caddeymaha.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda goonni isu taageeda ku dhawaaqday ee Somaliland, Muuse Biixi Cabdi, ayaa sheegay in dowladda Soomaaliya ee uu hogaamiyo Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ay waddakasta u martay sidii ay cunaha u qaban laheyd dowladdiisa.

Arrintan ayuu Muuse Biixi ka sheegay furitaanka Carwada Caafimaadka Somaliland oo lagu qabanayo magaalada Hargeysa.

”Dowladda Xamar ka dhisan oo aad ogtihiin inta weerar ay nagu qaadday taasi oo markii la doortayba dagaalkeeda ku bilowday mashruucii dekedda barbaro iyadoo ku hanjabtay inay calaaqadka u jareeyso carabta taasi oo micneheedu yahay maxaad u hormareysaan. Waxaa taasi xigtay in sanduuqii SDF ee Soomaaliland Mashruuca ka caawin jiray ay naga xayireen iyagoo warqad u qoray waddamada Yurub”, ayuu yiri Biixi.

”Waxaa intaasi dheer in dowlad kasta oo Soomaaliland soo dhaweyso amaba marti qaadda in cilaaqaadka loo jaro. waxaad kalo ogeydeen dagaalkii ay Tukaraq ku soo qaadeen”.

”Waxaa wax laga naxa ah in xubno ka tirsan xisbiga waddani ay ammaan kala dul dhacaan dowladda Xamar, ma nimankaas baa ammaan naga mudan mise waxay istaahilaan in lala dagaalo, ma waxaanu Farmaajo uga dayanaa dhaqanka uu labadii madaxweyne ee hore uu ku xiraayo elaboorka, xitaa dhaqan Soomaaliyeed ma ahan waxaasi”. ayuu intaasi ku sii daray Madaxweyne Bixii.

Madaxweyne Biixi ayaa dhanka kale sheegay in ay tahay in dadka Somaliland ay isku tashtaan si ay uga badbaadaan mowjadaha danaha isdiiddan ee quwadaha caalamka ay ka leeyihiin Geeska Afrika.

 

Dowladda Kuwait ayaa ugu baaqday Beesha Caalamka iyo Qaramada Midoobey in dhowraan madaxbabaanida dhuleed iyo siyaasadeed ee Soomaaliya.

Nawaf Al-Ahmad, oo ah la taliyaha wafdiga Dowladda Kuwait ee Golaha amaanka ee Qaraada Midoobey ayaa sheegay in dowladdiisu ay soo dhaweyneyso cunaqabateynta hubka ee la saaray Soomaaliya waxaase uu ka digay faragelin siyaasadeed iyo mid dhuleed.

Waxaa uu ka qeybgalay kulan gaar ah oo Golaha amaanka ee Qaramada Midoobey ay sabtigii ka yeesheen xaaladda Soomaaliya.

Nawaf Al-Ahmad, ayaa soo dhaweeyay horumarka ay sameysay dowladda Federaalka ah ee Soomaaliya,waxaa kale oo uu midnimo ugu baaqay dowladda iyo dowlad Goboleedyada xubnaha ka ah.

Sidoo kale Beesha Caalamka ayuu ka dalbaday in Soomaaliya laga taageero sidii ay xasilooni uga gaari lahayd dalkeeda islaarkaana uga gudbi lahayd caqabadaha dhinacwalba ka heysta.

Madaxweynaha Dowladda Puntland , Siciid Cabdullaahi Deni ayaa maanta Qasriga Madaxtooyada ee Garoowe ku qaabilay Safiirka Dowladda Ingiriiska u qaabilsan Soomaaliya Danjire Ben Fender OBE iyo Wafdi uu hogaaminayo.

Kulanka waxaa Madaxweynaha ku weheliyey Madaxweyne Ku-xigeenka Dowladda Mudane, Axmed Cilmi Cismaan Karaash iyo Agaasimaha Guud ee Madaxtooyada Maxamed Cabdiladiif.

Madaxweynaha Dowladda Puntland Mudane, Siciid Cabdullaahi Deni ayaa uga mahadceliyey Safiirka Ingiriiska ee Soomaaliya Ben Fender OBE booqashada uu ku yimi Puntland, wuxuuna Madaxweynuhu sheegay in miro dhalka kulankan uu wax ka tari doono geedi socodka Siyaasadeed ee Soomaaliya.

“Wuxuu ahaa kulan muddo badan qaatay oo dhinacyo kala duwan oo arrimaha Soomaaliya iyo dhinacyada ay Dowladda UK kaga taageerto Soomaaliya Guud ahaan iyo Gaar ahaan Puntlandba taabanayey. Waxaana rajeynayaa in miro dhalkiisana uu wax ka tari doono geedi socodka Siyaasadeed ee Soomaaliya dhinaca Amniga iyo Dhaqaalaha intaba, waana uga mahadcelinayaa kulankii quruxda badnaa ee maanta na dhexmaray” Ayuu yiri Madaxweynaha Dowladda Puntland Mudane Siciid Cabdullaahi.

Danjiraha Dowladda Ingiriiska ee Soomaaliya Ben Fender OBE oo isna warbaahinta la hadlay ayaa sheegay in Madaxweyne Deni ay ka wada hadleen sidii Doorashada Soomaaliya ugu dhici laheyd wakhtigeeda.

“Waxaan yeelanay wada hadal miro dhal ah sida Madaxweynuhu sheegay, wuxuuna ku saabsana Iskaashiga ka dhexeeya Puntland iyo UK, Xiriirkaasi oo ah mid qoto dheer oo dhinacyo badan taabanaya, sida Horumarka dhaqaalaha , Shaqo abuurka, Gargaarka Baniáadanimo, Iskaashiga dhanka Siyaasada iyo arrimo kale oo badan.”

Ugu danbeyn Danjiraha Dowladda Britain ee Soomaaliya Ben Fender OBE ayaa sheegay inuu ku faraxsanyahay inuu ku soo laabto Puntland, isagoo uga mahadceliyey Madaxweynaha Dowladda Puntland, Siciid Cabdullaahi Deni iyo Guud ahaan Dowladda Puntland soo dhoweynta iyo qaabilaada wanaagsan.

Halkaan riix si aad u daawato muuqaalka

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Jawar Maxamed oo ka mid ah dadka u dhaqdhaqaaqa qoomiyadda Oramada Itoobiya islamarkana ka mid ahaa dadkii horkacayay dibadbaxyadii Itoobiya ayaa waxa uu ka hadlay siyaasadda gobolka Soomaalida Itoobiya.

Jawaar ayaa waxa uu sheegay in loo baahan yahay in shacabka gobolka Soomaalida ay arrimaha gudahooda ah ay iyagu xalliyaan oo aysan meel kale la aadin.

Mr Jawar Maxamed oo ka hadlayay kulan ay lahayeen qoomiyadda Itoobiya ee ku nool gobolka Minnesota ee dalka Mareykanka ayaa sheegay in dhinacyada isku haya siyaasadda gobolka Soomaalida ay wada fariistaan oo ay awoodda qeybsadaan.

“Waxaan ku boorrinayaa walaaleheena Soomaaliyeed arrimaha gudihiina ah ha la soo aadina Oromada ,meelna arrimihiina ha geynina,midnimada Soomaalida waa xuquuq ay Soomaalidu leeyihiin ,inagu waxaan nahay walaahiin lakiin banaanka ayaan ka joognaa arrimaha Soomaalida quseeya,waan idin imaan karnaa oo idin dhexdhexaadin karnaa haddii aad na casuuntaan ,balse waanadeydu waxay tahay dhibaatadiina ha ku xalinina meel ka baxsan gobolka Soomaalida,”ayuu yiri Jawaar.

Jawaar Maxamed ayaa si gaar ah ula hadlay jabhadda ONLF iyo madaxwaynaha degaanka oo ugu baaqay inay xalka ka raadiyaan wadaxaajood iyo wada tashi.

“Wada fariista ,waxa aan arrintaa ku boorinaya hogaanka ONLF iyo Mustafe iyo qof walba oo kale ,wada fariista oo dhisa gole,waxaad leedihiin odayaal xikmad iyo aqoon leh oo aan aniga garanayo waxay gacan naga siyeen in aan joojino dhiigii ugu badnaa ee daata,waxay odyaaasha gacan idinka siin karaan in aad awoodda qeybsataan ,waxaa muddo 20 sano ah idin xukumayay Cabdi Maxamed Cumar sidee markaasi idinka oo dimuqraadiyada u soo dhagaalamay aadan isugu iman Karin oo aad awoodda u qaybsan Karin ” ayuu intaa ku daray.

Mr Jawaar ayaa sidoo kale sheegay in gobolka uu gacanta u gali jiray shaqsiyaad balse imika dhaqaalahaas uu bulshada dhexdeeda yaallo islamarkana ay tahay in lagu heshiiyo.

“Qiyaastii 60 % ilaa 70% Miisaaniyadda Deegaanka Soomaalida waxay aadi jirtay jeebka genaraalada EPRDF maanta dhaqaalahaas gudaha ayuu yaalaa qeybsada ee ha ku dagalamina”, ayuu yiri Jawaar Maxamed.

Mr Jawaar Maxamed ayaa sheegay in dhulka Soomaalida Itoobiya uu yahay dhul qani ah balse musuqmaasuq iyo maamul xumo ay ku habsatay.

“Markii aan yaraa waxaan maqli jiray in gobolka Soomaalida uu yahay mid qaleel ah oo dhul saxaro ah ,markii aan hadda eeganaya waa mid ka mid ah dhulka ugu qanisan ,macaluusha iyo abaarta ka jirta gobolka Soomaalida waa mid ka timid musuqmaasuq iyo maamul xumo”, ayuu yiri.

Jawaar Maxamed ayaa sheegay in qoomiyada Oramada aysan soo faragalin doonin siyaasada gudaha gobolka Soomaalida Itoobiya islamarkana ay arrintaa u taalo hogaanka kala duwan ee Soomalida.

“Waxa aan ku waaninayaa walaalaheena Somaaliyeed waa dhamantood qabiilada kala duwan, anaga ha noo imaanina ee wada fariista ,dood wada yeesha waana taa waxa aan anagu sameynay wayna noo shaqaysay marka idinkana aamina way idin shaqaynaysaa, haddii aad dad kale aaddaan, kooxaha kale xitaa way idinka faaidaysanayaan ,wayna idin qaybinayaa oo idin xukumayaan ,dadkuna way isku kiin dirayaan, .”ayuu intaa ku daray.

Waxaa uu sidoo kale farta ku fiiqay in midnimada Soomaalida ay ku jirto in arrimahooda ay iyaga xalistaan.

“Midnimada Soomaalida waxaa lagu damaanad qaadi karaa oo kali ah danaha Soomaalida ee gudaha Itoobiya iyo meelaha ka baxsan,marka codsigeygu waxa uu yahay ka fedaraal ahaan iyo ka dimuqraadi ahaan waa idinku garab istaagaynaa doorasho u dhacda xaq iyo xor ,balse idin ma faragalinayno arrimaha gudaha soomaalida,arrimaha Soomalaida waa kuwa u yaala hogaanka somaalida, .”ayuu yiri Jawaar.

Wasiirka Arrimaha gudaha dowladda Puntland, Maxamed Cabdiraxmaan Dhabancad oo wareysi siiyay warbaahinta Puntland Post, ayaa faahfaahin ka bixiyay ciidamo ka tirsan Daraawiishta Puntland oo maalmihii la soo dhaafay gadood ka sameeyay gudaha magaalada Boosaaso, balse markii dambe xal laga gaaray cabashadii ay qabeen.

Wasiirka ayaa sheegay, in ciidanka gadoodka sameeyay markii ay galeen magaalada Boosaaso ay isku dhaceen ciidan kale oo booliis ah, halkaasina uu ka dhashay khasaare kala duwan, laakiin aysan dhibaato kale ka gaysan gudaha magaalada Boosaaso mudadii ay ku sugnaayeen.

Mudane Dhabancad, ayaa sidoo kale tilmaamay, in mas’uuliyiinta dowladda Puntland oo kaashanaya odoyaasha dhaqanka iyo culimada  ay ku guulaysteen in xal laga gaaro cabashooyinkii ay qabeen ciidanka dowladda ee gadoodka sameeyay, islamarkaana maanta dib loogu soo celiyay fariisimihii ay hore ugu sugnaayeen.

Wasiirka ayaa u mahadceliyay odayaasha dhaqanka iyo culimaa’uddiinka magaalada Boosaaso oo sida uu sheegay door aad muhiima ka qaatay xal u helidda tabashooyinkii sababay in ay gadood sameeyaan ciidanka.

Madaxweynihii hore dalka Maerykanka Barack Obama ayaa digniin u diray musharaxiinta madaxweynaha ee xisbiga Dimuqraadiga, waxa uuna uga digay siyaasadaha aan xaqiiqda ku saleysnayn.

Mr Obama ayaa sheegay in Dimuqraadiyiinta ay khatar ugu jiraan inay lumiyaan codbixiyaasha. Madaxweynihii hore oo ka hadlayay munaasabad dhaqaale lagu uruurinayay ayaa waxa uu sheegay in codbixiyaal badan aysan doonayn in habka siyaasadeed la baabi’iyo .

Ilaa 18 musharax oo ka socota xisbiga Dimuqraadiga ayaa u tartamaya inuu mid walba noqodo musharxii xisbiga ku matali lahaa doorashada 2020-ka ee Mareykanka.

Musharaxiinta ugu cad-cad waxaa ka mid ah madaxweyne ku xigeenkii hore ee Joe Biden, Elizabeth Warren, Bernie Sanders, iyo Pete Buttigieg.

Mr Obama ayaanan intii uu ka hadlayay munaasabadda carrabaabin musharax Khaas ah sidoo kalana ma uusan dhaleeceyn siyaasi gooni ah, taasi bedelkeedana waxa uu isticmaalay erayo uu ku boorinayo dimuqraadiyiinta oo dhan oo ay ka mid ahaayeen: ”fiiro gaar ah u yeelo cod bixiyayaasha” adigoo diiradda saaraya arrimaha la xiriira daryeelka caafimaadka iyo soogalootiga.

Mr Obama, oo Aqalaka Cad ka arriminayay intii u dhaxeysay sannadadii 2009-kii ilaa iyo 2017-kii ayaa sheegay in dalka uusan u baahanayn isbedel weyn balse uu u baahan yahay hormarinada ay shacabka daneeynayaan.