Wararka

Qaar kamid ah Shaqaalihii xafiiska raysel wasaare Kheyre oo cadaadis la saaray

29th July 2020 by Barre Leave a Comment

77777777 Qaar ka mid ah shaqaalihii xafiiska Ra’iisal Wasaarihii hore ee Soomaaliya Xasan Cali Kheyre, ayaa wajahaya cadaadis badan oo dhanka shaqada ah, waxaana isa soo taraya wararka sheegaya in shaqo joojin lagu sameeyay.

Qaar ka mid ah shaqaalaha oo aan la hadalnay ayaa noo sheegay in xafiiska ay joogaan balse inta ugu badan shaqadii laga wareejiyay loona dhiibay dad cusub, halka qaarna si rasmi ah loo beddelay.

Xubnaha xilka laga qaaday ayaa waxaa ka mid ahaa xoghayihii joogtada ahaa ee xafiiska ra’iisul wasaaraha Axmednuur Maxamed Cabdi, waxaana lagu bedellay Cabdirisaaq Xuseen Aadan oo ka tirsanaa xafiiska madaxweynaha.

“Shaqada waa nimaanaa balse shaqooyinkeynii waxaa qabanaya kuwa kale, anagana waan iska nimaanaa, Computer-adii iyo agabyadii kale ee xafiiska waa lala wareegay ma aqaan waxa uu wareejin doono Ra’iisal Wasaarihii hore,” ayuu yiri qof ka mid ah shaqaalaha xafiiska Ra’iisal Wasaarihii kalsoonida lagala noqday.

Madaxtooyada Soomaaliya waxaa ka socda wax u muuqda dagaal ka dhan ah dhammaan dadkii ka agdhawaa Ra’iisal Wasaarihii hore ee Soomaaliya Xasan Cali Kheyre, waxaana dhibaatada ugu daran wajahaya shaqaalaha iyo ciidanka dowladda ee ku qornaa xafiiskaas.

Wararka ayaa sidoo kale sheegaya in la bedelay qaar ka mid ah ilaaladii xafiiska ra’iisul wasaaraha, lana keenay kuwa cusub.

Qaar ka mid ah shaqaalaha ayaa sheegaya inay ka fakarayaan inay ka tagaan xafiiska, halka qaar kalena rumeysan yihiin in cadaadiskan yahay mid kooban oo maalmo kadib dhammaan doona, sidaas darteedna ay dulqaadan

Fayraska korona: Xajka sanadkan ee la koobay dadka tagaya oo lagu wado inuu ka bilowdo Sacuudi Carabiya

29th July 2020 by Barre Leave a Comment

Acmaasha Xajka ee sanadlaha ah ee caadiyan ay gutaan Muslimiinta ku nool daafaha dunida ayaa waxa ay bilaabanayaan maanta oo Arbaca ah, hasayeeshee waxaa aad loo soo koobay tirada dadka ka qeybqaadanaya fayraska korona awadii.

Sacuudi Carabiya ayaa waxa ay mamnuucday dadkii caalamka ka iman lahaa ee tegi lahaa magaalada barakaysan ee Makkah al-Mukaramah, arrintaas oo ay dowladdu uga gol-leedahay sidii lagu xakamayn lahaa cudurkaasi safmarka ah.

Waxaa loo ogolaaday oo kaliya muwaadiniinta dalalka kale ka soo jeeda ee deggan boqortooyada inay Xajka sanadkan gutaan.

Illaa laba milyan oo qof ayaa caadiyan sanadkiisa Xajka guta, hasayeeshee sanadkan ayaa waxaa la filayaa inay gutaan dad aanan ka badnayn 10,000 oo qof.

Dadka loo ogolaaday inay ka qeybqaataan Xajka sanadkan ayaa waxaa laga baarayaa fayraska iyo heerkulka jirkooda markii ay soo gaaraan magaalada Makkah, sida ay ku warramayso wakaaladda wararka ee AFP.

Dadka goobtaas barakaysan cibaadada u tagaya ayaa waxa ay tahay inay iskarantiilaan Xajka ka hor iyo kaddibba, AFP ayaa sidaas ku warrantay.

Wareysi uu bilowgii todobaadkan siiyay taleefishinka al-Carabiyah ee uu Sucuudigu maalgaliyo, ayuu wasiirka Arrimaha Xajka Maxamed Saalax Bintin uu ku sheegay in xujayda guryahooda lagu karantiilay ka hor inta aanan muddo afar maalmood ah lagu sii karantiilin hoteello ku yaal magaalada Makkah.

A handout picture provided by the Saudi ministry of media shows a member of the hajj staff burning incense at the Grand Mosque in the holy city of Mecca on 26 July 2020

Boqortooyada ayaa waxa ay diiwaangelisay in ka badan 270,000 oo xaaladood oo fayraska korona ah, halka dhimashaduna ay cagacagaynayso 3,000.

Dalka ayaa waxaa bishii la soo dhaafay laga qaaday xayiraaddii guud ee saarneyd. Xayiraado adag oo lagu doonayay in lagu xakameeyo faafitaanka fayraska ayaa waxaa la dhaqangeliyay bishii Maarso, kuwaas oo ay ka mid aheyd bandow 24 saacadood ah oo lagu soo rogay inta badan degmooyinka iyo magaalooyinka.

Astaanta Muslimiinta

Sanadkastaa xilliga Xajka, malaayiin qof ayaa ugu horreyn waxay isugu tagaan teendhooyin ku yaal magaalada Mina, ka dibna waxay u dhaqaaqaan dhanka buurta Carafa iyo goobo kale oo barakeysan. Halkaasi waxaa ku kulmi jiray xujey ka kala yimid daafaha caalamka, taa oo Xajka ka dhigeyso astaan muhiim u ah dadyowga Muslimiinta.

Inkastoo dowlado badan ay horey u mamnuuceen duulimadyadii oo dhan, haddana tallaabadaasi dowladda Sucuudiga ay dadka dibadda ka imaanaya uga mamnuucday Xajka sanadkan, ayaa dhaawac weyn ku ah astaantaasi ay wada daawanayeen Muslimiinya caalamka oo dhan.

Dowladda Soomaaliya ayaa iyadu soo dhaweysay go’aankaasi Sucuudiga, waxaana wasiir ku xigeenka arrimaha diinta ee Soomaaliya, Cismaan Aadan Dhuubow, uu sheegay in bilihii dhawaaaba laga arrisnayay waxa laga yeelayo arrinta Xajka ee sanadkan.

“Ka dowlad ahaan iyo ka mas’uuliyad ahaanna waxaan leenahay dareenka caalamka oo si gaar ah iyaga ku ahaa…oo amuurtaan culeyskeeda leh oo aan garaneyno in uu aafeeyay kulli. Go’aankaasi ay qaateen, ka dowlad ahaan waxaan u aragnaa mid waafi ah oo aan soo dhaweynayno,” ayuu yiri Cismaan Aadan Dhuubow.

Wasiir ku xigeenku wuxuu sheegay in Soomaaliya ay sanadkan rajeynaysay in dad gaaraya ilaa 11,000 oo qof ay ka soo xajiyaan balse sababo la xiriira cudurkan Covid-19 ay haatan arrintaasi meesha ka abxday.

Inkastoo haatan ay tahay markii ugu hooreysay oo dowladda Sucuuudigu ay albabaada ka xirato dadka dibadda ka soo xajinaya, haddana ma ahan markii ugu horreysay oo Xajka la baajiyo inta la ogyahay taariikhda Islaamka.

Sheekh Maxamed Cabdu Uma loo ka mid ah culimada ugu caansan Soomaalida ayaa BBC-da u sheegay in haatan ay tahay markii ugu horreysay inta la ogyahay oo acmaasha Xajka loo baajiyo cudur awgii, balse haatan ka hor ay dhacday in kooxo ay qabsadeen Xaramka oo ay laayeen xujeydii halkaa u tagtay gudashada waajibaadka Xajka.

“Waxaa dhacday xilliyo ay qolyo Qaraamidha la dhihi jiray oo kharibnaa ay Xaramka qabsadeen oo xujey badan ay ku laayeen. Asalkooda Shiica ayay ahaayeen nimankaasi, oo xujeydii ay laayeen oo Xajkii ay dadka ka hor istaageen waa ay soo martay laakiin xilli cudur loo joojiyay taariikhda ma soo marin,” ayuu yiri Sheekh Maxamed Cabdi Umal.

[XIGASHO BBC]

Maxaa looga hadlay kulankii ay Mursal iyo Muudey la yeesheen Xasan iyo Shariif?

29th July 2020 by Barre Leave a Comment

nnnnnnnn Xarunta Madasha Xisbiyadda Qaran ee Muqdisho waxaa caawa kulan ku yeeshay madaxweynayaashii hore ee dalka, Xasan Sheekh Maxamuud iyo Shariif Sheekh Axmed iyo guddoonka golaha shacabka ee baarlamaanka Soomaaliya.

Guddoomiyaha golaha shacabka Maxamed Mursal iyo ku xigeenkiisa koowaad Cabdiweli Sheekh Ibraahim Muudey ayaa madaxweynayaashii hore Xasan Sheekh iyo Shariif Sheekh ugu tegay xaruntooda Madasha.

Xildhibaan Maxamed Xasan Idiris oo ka mid ah golaha shacabka, sidoo kalena ka tirsan Madasha ayaa qoraal uu soo dhigay bartiisa Facebook-ga waxa uu ku sheegay in Mursal iyo Muudey ay madaxweynayaasha ugu tageen la tashi.

“Gudoonka Golaha Shacabka oo soo booqday guddoonka Madasha Xisbiyada Qaran, labada dhinac ayaa iska xog-wareystay xaaladaha siyaasadeed ee dalku ku sugan yahay. Guddoonka Golaha Shacabka ayaa sheegay inay iskooda u soo booqdeen guddoonka Madasha oo aaney cidna Ergo ka ahayd, waxayna dhageysteen aragtida iyo go’aanada Madasha ee ku aadan doorashooyinka 2020/2021” ayuu qoraalkiisa ku yiri Xildhibaan Idiris.
Ad by Valueimpression

Inka badan laba jeer ayey guddoomiye Maxamed Mursal iyo ku xigeenkiisa Muudey xaruntooda ugu tageen madaxweynayaashii hore Xasan Sheekh iyo Sheekh Shariif oo ah hoggaanka Madasha, waxayna mar kasta kala hadlayeen arrimo ay ka mid yihiin doorashooyinka iyo khilaafka siyaasadeed ee dalka.

Kulankaan waxa uu ku soo aadayaa, iyadoo Sabtidii lasoo dhaafay uu guddoomiyaha golaha shacabku ku dhawaaqay in xildhibaanadu ay kalsoonidii kala noqdeen Ra’iisul wasaarihii dalka iyo xukuumadiisa. Taas oo jaho murugsan u weecisay siyaasadii ciir-ciireysay ee Soomaaliya.

xigasho[casimada online]

Maxaa looga hadlay kulankii ay Mursal iyo Muudey la yeesheen Xasan iyo Shariif?

29th July 2020 by Barre Leave a Comment

00hn Xarunta Madasha Xisbiyadda Qaran ee Muqdisho waxaa caawa kulan ku yeeshay madaxweynayaashii hore ee dalka, Xasan Sheekh Maxamuud iyo Shariif Sheekh Axmed iyo guddoonka golaha shacabka ee baarlamaanka Soomaaliya.

Guddoomiyaha golaha shacabka Maxamed Mursal iyo ku xigeenkiisa koowaad Cabdiweli Sheekh Ibraahim Muudey ayaa madaxweynayaashii hore Xasan Sheekh iyo Shariif Sheekh ugu tegay xaruntooda Madasha.

Ad byValueimpression

Kusimaha Ra’iisal Wasaaraha oo kormeeray Dekeda Muqdisho (SAWIRRO)

29th July 2020 by Barre Leave a Comment

00hn Kusimaha Xafiiska Ra’iisal Wasaaraha Somaliya, Mahdi Maxamed Guuleed (Khadar) ayaa maanta kormeer ku tagay Dekeda Magaalada Muqdisho.

Kusimaha Ra’iisal Wasaaraha oo ay wehliyaan Sii hayayaasha Wasaaradaha Dekedaha iyo Maaliyadda ayaa soo kormeeray qaybaha kala duwan ee Dekeda Muqdisho.

Kormeerkiisan ka dib ayuu kulan gaar ahi la qaatay Sii Haayaha Wasaaradda Maaliyadda, Cabdiraxmaan Ducaale Beyle iyo Maamulka Dekeda Muqdisho, waxayna uga warbixiyeen dhaqdhaqaaqyada iyo dhaqaalaha ka soo xarooda Dekeda ugu weyn ee dalka.

Mahdi ayaa Maamulka Dekeda Muqdisho kula dardaarmay inay ilaaliyaan masuuliyadda lagu aaminay, xilli is bedel siyaasadeed uu dalka ku soo kordhay bilowgii toddobaadkan.

Mahdi ayaa sidoo kale sheegay inaanan la aqbali doonin in shakhsiyaad gaar ahi ay ku takri fallaan dhaqaalihii qaranka, isagoona Maamulak Dekeda ku adkeeyay inay musuq maasuq ka fogaadaan.

C/weli Gaas oo shirqool siyaasadeed ku tilmaamay go’aankii Golaha Shacabka

28th July 2020 by Barre Leave a Comment

0009999 Madaxweynihii hore ee dowlad goboleedka Puntland, Cabdiweli Maxamed Cali Gaas oo mar soo noqday ra’iisul wasaaraha Soomaaliya ayaa ka hadlay xaaladda siyaasadeed ee dalka, gaar ahaan isbedaalka ku yimid xukuumadda.

Gaas ayaa sheegay oo u warramay VOA ayaa sheegay in go’aankii Sabtidii ka soo baxay baarlamaanka Soomaaliya uu ahaa mid aan sharciga waafaqsaneyn.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay inuu ahaa qorshe la soo abaabulay oo shirqool siyaasadeed u eg, sida uu hadalka u dhigay.

C/weli Maxamed Cali Gaas oo hadalkiisa sii wata ayaa hoosta ka xariiqay in go’aankan uusan wax u dhimi doonin Khayre, balse ay baarlamaanka u tahay taariikh xumo.

“Waxaa moodaa wax laga soo shaqeeyay oo la soo abaabulay oo sidii shirqool u eg inay aheyd wax sax ah ma aheyn nidaamka dowladnimada ku haboon aniga ilama ahan baarlamaanka taariikh xumo ku tahay mooyaane, wax hadda ay Ra’iisul Wasaaraha ay u dhintan ma jiraan.”ayuu yiri madaxweynihii hore ee dowlad goboleedka Puntland.

Ugu dambeyn wuxuu shaaciyey in guddoonka baarlamaanka uu rabo muddo kororsi iyo dib loo dhigo doorashooyinka soo socda ee 2020 illaa 2021-ka.

Xildhibaan Axmed Sheekh Yuusuf (Galti) oo Muqdisho ku geeriyooday

28th July 2020 by Barre Leave a Comment

9900 Allaha u naxariistee waxaa Magaalada Muqdisho ku geeriyooday mid ka mid ah Xildhibaanada Baarlamaanka 2aad ee Galmudug, oo arrimo caafimaad muddooyinkii ugu dambeysay u joogay Caasimadda Muqdisho.

Xildhibaan Axmed Sheekh Yuusuf (Galti) ayaa gelinkii dambe ee Isniintii shalay ku geeriyooday Isbitaalka Erdogan (Ex Digfeer) ee Magaalada Muqdisho. Marxuumka ayaa ka mid ahaa Xildhibaanadii bishii January ee sanadkan looga dhawaaqay Magaalada Dhuusmaareeb.

Madaxweynaha Galmudug, Axmed Cabdi Kaariye (Qoorqoor) ayaa ka tacsiyadeeyay geerida naxdinta leh ee ku timid Xildhibaan Axmed Sheekh Yuusuf (Galti).

“Waxaan tasci tiiraanyo leh u dirayaa qoyskii iyo qaraabadii uu ka baxay Allaha u naxariistee marxuum Xildhibaan Axmed Sheekh Yuusuf (Galti) oo ku geeriyooday Magaalada Moqdisho.”

“Marxuumku wuxuu ka mid ahaa Xildhibanada Baarlamaanka 2aad ee Galmudug. Waxaan Allaah uga baryeynaa in uu Janadiisa Fardowso ka waraabiyo. Samir iyo iimana Allaha hanaga wada siiyo dhammaan ehelada, asxaabta, shacabka iyo Xildhibanada iyo Dowladda Galmudug.”

Galti ayaa noqonaya Xildhibaankii ugu horeeyay ee ka baxa Baarlamaanka Galmudug, tan iyo markii Baarlamaankaasi lagu aasaasay Magaalada Dhuusamareeb, 7 bilood horteed.

Dowladda oo war ka soo saartay ciladdii ku timid adeeggii Internet-ka

28th July 2020 by Barre Leave a Comment

iiiiiiii Khadka Internet-ka ayaa dib ugu soo laabtay Koonfurta & Bartamaha Soomaaliya, kadib markii si ku-meel-gaar ah loo xaliyay cilladdii jirtay, oo sababtay inuu internet-ku go’o Axadii 26kii Luuliyo 2020, iyadoo wixii markaasi ka dambeeyay ay Wasaaradda Isgaarsiinta fartay shirkadaha adeegga internetka bixiya inay sida ugu dhaqsaha badan u xaliyaan cilladda, isla-markaana Wasaaradda la soo wadaagaan hadba meesha ay wax marayaan.

Shirkadda Dalcom oo Soomaaliya wakil uga ah xarigga Internetka Eastern Africa Submarine Cable System (EASSY) ayaa warbixin ay soo gaarsiisay Wasaaradda ku sheegtay in iyaga oo kaashanaya EASSY ay u suurtogashay in ay dib u soo celiyaan addeegga Internet-ka si KMG ah, ka hor inta ay soo gaarayaan badweynta koox caalami ah oo ka caawisa hagaajinta cilladda ku timid khadka, taas oo ah meel xeebteena u jirta 27km. Shirkaddu waxay sheegtay in xarigga uusan go’in, balse uu soo gaaray dhaawac, haatana loo xaliyay si KMG ah (Ka eeg sawirka oo muujinaya meesha khadku ka ciladoobay).

Wasiirka Boostada, Isgaarsiinta & Teknolojiyada, Eng Cabdi Cashuur Xasan ayaa u mahadceliyay shirkadaha Dalcom, Hormuud iyo shirkadaha kale dadaalka ay u ku bixiyeen in la soo yareeyo muddada uu internetku ka maqan yahay qaybo ka mid ah dalka, inta ka horreysana ku dadaalay inay Internetka bixiyaan, iyagoo adeegsanaya dayax-gacmeedka, si aysan caqabad ugu iman adeegyada ku tiirsan Internetka.

Wasiirka ayaa ugu baaqay shirkadaha bixiya adeegga Internet-ka inay taxadar dheeri ah iyo heegan muujiyaan maalmaha soo socda inta cilladaan laga wada xalinayo, si uusan hakad u galin adeegga ay bixiyaan. Dhinaca kale wuxuu Wasiirku sheegay in arrintani ay muujineyso baahida weyn ee Magaalada Muqdisho iyo guud ahaan Koonfurta iyo Bartamaha Soomaaliya u qabaan in la helo xargo kale oo Internet, si looga badbaado inuu gebi ahaanba go’o Internet-ka marka ay hal xarig cilad farsamo ku timaaddo, sababtoo ah waa wax dhici kara inay cilado ku yimaadaan xargaha badda hoosteeda mara, balse dalalka kale aan la tabin maadaama ay haystaan kuwo kale.

Wasiirku wuxuu intaasi ku daray in dalkeenu uusan ka kabsan karin khadka Internetka oo go’a, maadaama ay ku tiirsan yihiin adeegyada bankiyada, xawaaladaha, isku-xirka taleefoonada dibadda, tikidhada, waxbarashada, warbaahinta, adeegyada dawladda, sida baasaboorada, iwm. Sidaasi darteed in loo baahan yahay in xil dheeri ah la iska saaro, maadaama qaybaha nolosha oo dhan ay haataan ku tiirsan yihiin Internet-ka.

“Shirkadaha kale ee xargaha soo wada waxaan fareynaa inay dadajiyaan hawshooda, waayo dhowr mar ayaanu aragnay inay khatar weyn tahay in lagu tiirsanaado hal xarig oo keliya, dhinaca kalena waa u fursad ganacsi oo muujineysa in adeeggooda baahi loo qabo.” Ayuu yiri Wasiirku.

Madaxweyne DENI oo banaanka soo dhigay wixii ay ku wada hadleen isaga iyo madaxweyne Farmaajo

28th July 2020 by Barre Leave a Comment

222 Xilli wali aad loo hadal hayo xil ka qaadistii ra’iisul wasaare Xassan Cali Kheyre ayaa madaxweynaha Puntland, Saciid Cabdullahi Deni waxa uu ka hadlay wixii ay ka wada hadleen isaga iyo madaxweyne Farmaajo intii ay ku sugnaayeen magaalada Dhusamareeb.

Deni ayaa sheegay in madaxweyne Farmaajo ay Dhusmaareeb dhowr jeer kulamo gaar ah ku yeesheen.

“Shirarkii aan aniga la galay Farmaajo, madaxweynaha wuxuu diiradda aad u saarayay in aan kala shaqeeyo ajenda uu markaa u dhigayay in doorasho qof iyo cod ah lagu qaban karo, mudada lagu gaari karana aysan cayimneyn, u muuqaneysana in dowladda ay rabtay in wakhtiga loo kordhiyo”, ayuu yiri Saciid Deni.

Deni ayaa hadalkan jeediyay isagoo jawaab ka bixinayay xil ka qaadistii lagu murmay ee ra’iisal wasaare Kheyre oo uu ku tilmaamay mid sharciga baalmarsan.

Dhankiisa ayuu sheegay inu u isku dayay in madaxweynaha uu ku qanciyo in xilligan ay u adag tahay in laga shaqeey muddo kororsi taasoo ka hor-imaneyso waxyaabihii kasoo baxay shirkii Dhusamareeb.

“Markii aan arrintaas kala hadlay, waxaa uu muuqaneysay in madaxweynaha uu ku qancay ra’yiga ah in doorasho qof iyo cod ah la qabto” ayuu hadalkiisa sii raaciyay.

Doorashada xilligan Soomaaliya ka hirgeli karta ayuu sheegay inay tahay doorasho dadban oo aan gaarsiisaneyn qof iyo cod, kana duwan tii 2016-ka ka dhacday dalka.

Guddiga ay madaxda federaalka iyo maamul goboleedyada ku heshiiyeen shirka Dhusamareeb ayuu sidoo kale sheegay in shaqadoodu ay tahay inay kasoo tala bixiyaan nooca dorasho ee uu dalka qaadanayo kahor kullanka dambe ee maamul goboleedyada iyo dowladda federaalka.

Qaar kamid ah axsaabta siyaasadda ee Soomaaliya ayaa sidoo kale ka digay muddo kororsi aysan xukuumadda sheegin inay damacsan tahay balse iyagu ay ku tuhmayaan.

“Waxey doonayaan in ay ansixiyaan qorshihii muddo kordhinta ee uu Guddiga Doorashada soo jeediyey, kaddibna xukuumadda eedda la saaro mooshin gacan taag ahna lagu rido”, ayuu yiri hogaamiyaha xisbiga Wadajir, Cabdiraxmaan Cabdishakuur.

Hadal haynta ah in dowladda ay “dooneyso muddo kordhin” waxay soo taagnayd muddo, waxaana aad uga digyaya arrintaasi siyaasiyiinta mucaaradka.

Balse, Ra’iisul Wasaaraha “xilka laga qaaday”, Xasan Cali Khayre, ayaa horraantii bishan sheegay in doorashada lagu qaban doono wakhtigeeda, aysanna jiri doonin muddo kordhin.

Wuxuu yiri: “Doorashadu waa inay ku dhacdo jawi midnimo iyo mid wadatashi ah, si aan u xaqiijino rabitaanka shacabka Soomaaliyeed, meel waliba oo ay joogaan”.

“Wa in doorashada ay ku dhacdo waqtigii loogu talagalay, lagana fogaadaa in lagu shaqeyo fikir ku saleysan muddo kordhin sababtoo ah mudda kordhintu waxay horseedi kartaa qalalaase siyaasadeed, mid amni iyo mid dastuur”, ayuu hadalka ku sii daray.

Xigasho: BBC Somali

waxyaabaha ugu waweyn ee lagu xusuusan doono xukuumadii R/W Xasan Cali KHEYRE

27th July 2020 by Barre Leave a Comment

–

Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Soomaaliya ayaa cod uu Sabtidii u qaaday xukuumadda Kheyre kalsoonida kala laabtay.

“Golaha markuu arkay barnaamijka xukuumadda ee in dalka ay gaarsiin doonto doorasho qof iyo cod ah, sannadka 2020-ka oo ku saleysan dimuquraadiyad iyo rabitaanka shacabka. Wuxuu (golaha) arkay in xukuumadda ay ku fashilantay ballanqaadkii ahaa diyaarinta hannaan iyo qorshe cad oo lagu gaarayo doorasho qof iyo cod ah”, ayuu yiri guddoomiyaha Golaha Shacabka, Maxamed Mursal Sheekh Cabdiraxmaan.

Haddaba maxaa u qabsoomay Kheyre intii uu xilka hayay, maxaa se lagu xasuusan doonaa? Waxaan halkan ku soo koobnay qaar ka mid ah waxyaabihii u qabsoomay iyo kuwa lagu eedeynayo in xukumaddiisu ay ka gaabisay.

Deyn cafinta

Kheyre ayaa sheegay in xukuumaddiisii ay dib u habeyn ballaaran ku sameysay nidaamka maaliyadda Soomaaliya oo ay “soo celisay kalsoonidii uu caalamka ku qabay hay’adaha dhaqaalaha dalka, taasoo saamaxday in Soomaaliya laga cafiyo deyn lagu lahaa muddo dheer.”

Waxa uu sheegay in arintaasi ay xukuumaddiisii gelisay dedaal iyo waqti badan.

Inkastoo aan weli Soomaaliya si rasmi ah looga cafin deynta lagu qiyaasay inay ka badan tahay 5 bilyan oo dollar, ayaa Hay’adda Lacagta Adduunka ee IMF bishii March ee sanadkan waxa ay sheegtay in dalku gaaray marxaladda ugu dambeysa ee hannaanka deyn cafinta ee loo sameeyo wadamada faqriga ah.

Arintaasi ayaa horseeday in Soomaaliya ay soo ceshato xiriirkii ay la lahayd hay’adaha maaliyadda caalamiga ah, taasoo horseedi karta hormarinta dhaqaalaha dalka iyo in malaayiin qof laga saaro saboolnimada ay ku nool yihiin.

Dib u dhiska ciidamada

Xukuumaddii Kheyre ayaa bilowday hannaan diiwaangelin rasmi ah loogu sameynayo ciidanka Soomaaliya, si loo ogaado tiradooda saxda ah iyo tayadooda.

Waxaa sidoo kale jirtay in dowladda Soomaaliya ay si muuqata ugu tiirsanaatay ciidamo boqolaal ah oo ku tababartay xerada Turkiga uu ka dhisay Muqdisho ee TurkiSom.

“[Hawlaha aan qabanay] waxaa kamid ahaa inaan dib u habeyn ballaaran oo dhaxalgal ah ku sameyno ciidamada qaranka oo maanta soo gaaray meel ay u diyaarsan yihiin inay la wareegaan amniga guud ee dalka,” ayuu yiri Xasan Cali Kheyre.

Sidaa oo ay tahayna, xukuumaddii Kheyre ayaa waxaa lagu dhaliilay inay ciidamadaasi qaarkood u adeegsatay qaab siyaasadeed.

Horraantii bishii March 2019, ciidamo ka tirsan kuwa dowladda Federaalka ayaa magaalada Beled Xaawo kula dagaallamay ciidanka Jubbaland oo uu hoggaaminayay wasiirka amniga maamulkaas Cabdirashiid Xasan Cabdinuur (Janan).

Maraykanka ayaa dhaliilay ciidamadaasi ay dowladda geysay gobolka Gedo, waxaana uu ku tilmaamay kuwo laga weeciyay qorshihii sugidda amniga dalka iyo la dagaallanka Al-Shabaab.

La dagaalanka musuq maasuqa

Kheyre ayaa khubaddiisii “iscasilaadda” ku sheegay in xukuumadda uu hogaaminayay ay waxbadan ka qabatay la dagaallanka musuq maasuqa Soomaaliya.

Inkastoo ay jireen agaasimayaal ka tirsan wasaaradaha dowladda oo loo xiray musuq maasuq, haddana ma jirin cid inta maxkamad loo soo taagay lagu riday xukun ku aaddan wax isdaba marin dhaqaale.

Cabdirashid Axmed oo ahaa lataliyaha Kheyre ee dowlad wanaaga iyo isbedallada laga sameynayo dalka ayaa BBC-da u sheegay in waxbadan oo khaldan ay ka dhaceen intiii uu xafiiskaasi joogay.

“Soomaaliya waa waddan shaqooyinka la qabto oo dhan ay maalgeliso beesha caalamka. Xafiiska ra’iisal wasaaraha waxa uu sameeyay hannaan mashaaciida dalka oo looga wareejiyo wasaaradaha iyo hay’adaha dawlada oo la isugu keeno xafiiskaasi, si loo kontoroolo dhammaan qandaraasyada, dhaqaalaha iyo tirada shaqaalaha ku lugta leh,”ayuu yiri yiri Cabdirashiid.

Sida ay shaacisay hay’adda caalamiga ah ee la dagaallanka musuq maasuqa ee Transparency International, Soomaaliya ayaa sanadkii 2019 noqotay dalka ugu musuq maasuqa badan caalamka, waxaana ay gashay kaalinta ugu hooseysa ee 180/180.

Qalbi-dhagax

Dabayaaqadii August 2017, dowladda Soomaaliya ayaa Cabdikariim Sheekh Muuse (Qalbi-dhagax) u gacan gelisay Itoobiya, arintaasi oo caro badan ka dhex abuurtay bulshada Soomaalida.

Xukuumaddii Kheyre ayaa sheegtay in dhiibistii Qalbi-dhagax ay ahayd arrin sharci ah oo waafaqsan heshiisyo dhexmaray labada dowladood, Qalbi-dhagaxna uu ahaa nin Alshabaab xiriir la ah oo argagixiso ah.