Ugu horeyn dhamaan wixii dhacay kalfadhigii 45 Golaha wakiiladda Puntland ka hor ayaa waxaa bilawday warar iska soo horjeeda oo baraha bulshada iyo saxaafadda madaxa banaani qorayeen oo ahayd in marka kal fadhiga furmo uu jiri doono mooshino Madaxadda sare Puntland laga keenayo qaar kood.

Taasi waxay keentay xasaasiyad iyo qorshayaal abaabulan in qola kasta ay la soo gasho Hoolka Golaha wakiiladda.

Kadib Furitaankii Madaxwaynuhu furay kal fadhiga waxaa dhacay in Gudomiyaha uu u ogolaaday Xildhibaanadda inay su’aalo waydiinkaraan Madaxwaynaha.

Xildhibaankasta wuxuu xaq u leeyahay inuu madaxwaynaha waydiiyo su’aalo laakiinse waxaa xusid mudan in waydintu ay tahay ku talagal waana mooshin in xildhobaanadu ay soo gudbiyaan Mashruuc lagu dalbanaayo Madaxwaynaha si uu ugu jawaabo Xildhibaanadda.

Sikastaba ha ahaatee Su’aashii uu xildhibaanku waydiiyay Madaxwaynaha Maysan ahayn mid wax lagu saxaayo dareen ahaan iyo qaabaka ay ugu wajahnayd oo keliya inay xilka banayaan.

Markaad Xildhibaan tahay waxaa la rabaa inaad la timaaddo xaqiiqooyin laga gaabiyay(Facts), Tusaale Bil hebel Mushaar lama qaadan , Magaalo hebel waa lala wareegay ama amnigeedii waa xumaaday oo intaas oo qarax ama dhib ayaa ka dhacay midana ma dhicin.

Balse arinta ka sii daran waxay ahayd Falcelintii Madaxwaynaha xanaaqii iyo ugu damayntii inuu hoolka isaga baxay usagon fasax ka helin Gudoonka oo uu Xaruntiisa Joogay.

Su’aasha uu xildhibaanku waydiiyay Madaxwaynaha in laga dheehankaro nooc ka midda tiirarka Faldenbiyeed waa arin Falaqaynteeda leh, balse waxaa la fiirinayaa Xeer hoosaadka golaha in xildhibaanku xaq u leeyahay intuu yiri iyadoon la siyaasadaynayn.

Talaabooyonkii Xeer Ilaalinta Puntland ay qaaday, runtii Xeer Ilaalinta waa ilaliyaha sharciga hadii fal-denbiyeed dhacona cidna ugama haybaysato waxaana ufuran talaabooyinka iyo masuuliyaadka ku xusan Qod.12-69- 70-71 -72 ee Xeerka habka ciqaabta Soomaaliya iyo Qod 8 Ee Xeerka Nidaamka Garsoorka iyo Masuuliyaad kale oo baddan ilaa gudashada waajibaadkiisa.

Waxaan maqlayaa warar sheegaya in Madaxwaynaha Cafis u fidiyay Xildhibaankii marka kowaad Madaxwaynaha maahan Dacwo ooge mana cafinkaro dalabka Xeer Ilaalinta ugudbisay Golaha wakiiladda.

Waxaa xusid mudan inaysan wali meesha ka dhicind Xildhibaan la dacwayay, maxaa yeelay dastuurka waxaa ku qoran inaan Xildhibaanka dacwo ciqaaba lagu dhaqaajinkarin hadaan xasaanadda laga qaadin.

Xeer Ilaalinta waxay soo qortay Codsi Codsigana waa la diidi karaa ama waa la yeelikaraa.

Cafinta madaxwaynaha waa marka qof Denbi lagu xukumo oo waliba shuruudo leh sida inuu wanaagsanaaday ,inuu sadex meelood oo lambo meelood qaatay Xukunkiisa, inuusan ahayd denbiyaddaXuduud ah.

Waxaan aad u arkayaa Xildhobaano ku cel celinaayo Dacwadda Xildhibaan, Dacwadu waxay bilaabataa Xasaanad ka qaadista ka dib codsigii ayay Xeer ilaalintu ka laabatay.

Cuskashadda Xafiiska Xeer Ilaalinta Qodobadda 111 iyo 112 ee Xeerka Habka Ciqaabta waxaa la cuskadaa kadib marka la sameeyo Waraaqdda Eedaynta si waafaqsan Qod.71 ee Xeerka habka ciqabta.
Madaama uu Gal -ka furnaa Xeer Ilaalintuna rabtona inay xirto waxay ahayd inay cuskato Qod.72 oo ah Gal-xirid.

Ugu damayntii waxaan codsanayaa in aan loo hogaansamin dareen qof ama hay’ad ee waxaa muhiima in loo hogaansamo sharciga oo keliya.

Talo soo jeedin

Xildhibaanadda iyo saamilayda Sharciyadda waxaan ka codsanayaa inay shuruucdda akhriyaan kadibna ay dhaqan geloyaan.

Sharciga ayaa ka sareeya Qof walba

Avv Yahye

Haweeney 73 sano jir ah oo ku nool gobolka Koonfurta dalka Hindiya ee Andhra Pradesh ayaa dhashay laba caruur oo mataano ah.

Caruurtan oo gabdha ah ayay dhaqaatiirtu shegeen inay aaminsan yihiin in sababtu ay tahay in la bacrimiyay oo shahwada ninkeeda lagu beeray minka haweeneyda.

Haweeneyda caruurta dhashay oo lagu magacaabo Mangayamma Yaramati ayaa sheegtay in iyada iyo seygeyda oo da’diisu ay tahay 82 jir ay marwalba ku han-weynaayeen inay caruur helaan, balse taas aysan horay u dhicin.

“Aad ban ugu faraxsanahay,” ayuu yiri seygeyda Sitarama Rajarao oo la hadlayay BBC-da saacado un kadib markii ay caruurtu dhasheen.

Hasayeeshee maalin kadib, ” ayaa waxaa ku dhacay xanuunka jeex qalalaka ama Stroke loo yaqaano, waxaana haatan lagu daweynayaa isbitalka.

“Waxba gacanta noogu ma jira anaga,wixii qoran way dhacayaan, waxwalba Allaah ayaa gacanta ku haya”, ayuu raaciyay oo mar wax laga weydiiyay cida xanaaneyn doontaa haddii ay wax dhacaan, maadaama labadooduba ay da’da ka daba timid.

Lamaanahan oo aan horay wax caruur ah u helin ayaa sheegay in tani ay muhiim u tahay noolashooda, maadaama ay dhaga-hadal kala kulmeen bulshada ku nool tuulada ay degan yihiin.

Yaramati ayaa sidoo kale sheegtay in loogu yeeri jiray haweeneydii aan caruurta lahayan, taas na ay xanuun badan ku reebtay iyada iyo seygeeda.

“Dhowr jeer ayaanu isku daynay in aan caruur helno oo dhaqaatiir badan ayaanu aragnay, balse nooma aysan suurta gelin, hadda oo aan helnay na waa farxadda ugu weyn noolasheyda”, ayay tiri.

Gabdhaha mataana ayaa ku dhashay qaab qalliin ah, taas oo la sheegay inay tahay mid caadi ah, maadaama hooyada ay tahay qof waayeel ah.

Arrintan oo kale ayaa waxaa ay horay uga dhacday dalka Hindiya sanadkii 2016-ka, xiligaas oo haweeney 70 sano jir ah ay dhashay wiil.

Jowhar Waxaa Degmada Jowhar ee xarunta gobolka Shabeellada Dhexe lagu soo gunaanaday doorashada xlidhibaan ka tirsan golaha baarlamaanka federaalka Somalia, kaasoo ay ku tartmeen lix musharrax.

Doorashadan oo billaabatay duhurnimadii maanta ayaa waxaa ku tartamay musharraxiinta kala ah;

1. C/llaahi Maxamed Cali [Sanbaloolshe]
   2. Cali C/llaahi Cosoble Siyaad
   3. Daahir C/lle Cawaale,
   4. Nuur Iidow Beyle,
   5. Dahabo Xasan Axmed
   6. Xuseen Axmed Geelle.

Wareeggii koowaad ee doorashada waxaa isugu soo haray C/llaahi Maxamed Cali [Sanbaloolshe] oo helay 24 cod iyo Nuur Iidow Beyle oo helay 23 cod, sidoo kale waxaa hal cod Cali C/llaahi Cosoble, Waxaana xumaatay Saddex cod, ugu dambeyn waxaa wareega labaad u gudbay Sambaloolshe iyo Bayle.

Guddoomiyaha guddiga madaxa-bannaan ee doorashooyinka Marwo Xaliimo Ismaaciil (Xaliimo Yarey) ayaa ku dhawaaqday in kursigan uu ku guuleystay Nuur Iidow Beyle oo helay 27-cod, halka 24-cod helay C/llaahi Maxamed Cali [Sambalooshe].

Dhanka kale, Xarunta Doorashada ay ka dhacaysay waxaa goob-joog ahaa Wasiirka Arrimaha Gudaha Hir-shabeelle, Guddoomiyeyaasha Gobolka iyo Degmada, Mas’uuliyiin iyo xubno ka socda ururrada bulshada rayidka ah.

Madaxweynaha Hir-shabelle Maxamed Cabdi Waare iyo ku xigeenkiisa, Cali Xuseen Guud-laawe ayaa hoolka doorashada soo gaaray markii lasoo gaba-gabeeyay doorashada, laakiinse aan lagu dhawaaqin doorashada.

Ugu dambeyn, Doorashadan oo Maxkamadda sare ee Somalia ay sheegtay in aan la qaban doonin ayaa dhacday, iyadoo aysan jirin wax war ah oo kasoo baxay dhanka Dowladda Federaalka Soomaaliya.

Booliiska magaalada Minneapolis ee dalka Maraykanka ayaa sheegay inay ka hortageen Muuqaalo lagu xusayo haweenay cadaan ah oo uu dilay askari Soomaali ah, sawirkan oo la dhigay goobta dilka ka dhacay ayaa waxaa ka danbeeyey koox Cadaan cunsuriyiin ah oo doonaya inay ka faa’iideystaan dil uu geystay askari Soomaali ah oo ka tirsan booliiska Minneapolis.

15kii bishii July ee sanadkan ayuu Mohamed Nuur oo ah sarkaal ka tirsan Booliiska Minneapolis si kama ah ku dilay haweenay u dhalatay dalka Australia oo lagu magacaabo Justine Ruszczyk Damond.

Baaritaanka kiiskan ayaa socda iyadoo weli aan wax dacwad ah lagu soo oogin Mohamed Nuur oo isagu sheegay inuu haweenaydaasi toogtay kadib markii isaga iyo askarigii la socday ay naftooda u baqeen.

Haweenayda la toogtay oo ahayd cadaan ayaa la sheegay inay iyadu booliiska u yeertay kadib markii sheegtay in gurigeeda agtiisa uu ka dhacday fal danbiyeed, Mohamed Nuur iyo saaxiibkiis askari Matthew Harrity ayaa markii ay goobta gaareen waxay maqleen dhawaaq qarax kadibna waxay arkeen haweenaydan oo gaariga kusoo ordaysa, waa markaas marka uu xabada riday Maxamed Nuur isagoo toogtay haweenaydaasi isagoo gaariga ku dhex jira.

Kiiskan ayaa kusoo beegmay xili dalka Maraykanka ay ka taagneyd xiisad la xariirta dilalka ay askarta booliiska u geystaan dadka madow, balse cunsuriyiinta cadaanka oo iyagu inta badan si adag u difaaca askarta cadaanka ah ayaa doorbiday markan inay cambaareyn iyo eedeyn kala dul dhacaan askariga maadaama uu yahay Madow kasoo jeeda asal ahaan dalka Soomaaliya, uuna dilay haweenay cadaan ah.

Koox cunsuriyiin ah oo la baxay [Identify Evropa] saldhigoodana yahay gobalka Northern California ayaa Jimcihii Sawirka Haweenaydan iyo Shumacyo ka taagay goobta uu dilka ka dhacay si ay markale usoo nooleeyaan xiisada kiiskan. Ciidamada amaanka ee Minneapolis ayaa sheegay inay qaadeen sawirkaasi oo ay kooxdaasi dooneysay inay ka dhigto taalo ay dadka booqdaan, isla markaana sheegay inaan la ogolaan doonin falkan ay ku kaceen kooxdan cadaanka ah.

Waxaa weli taagan kiiska haweenaydan dhimatay iyadoo aan xeer illaalinta weli wax dacwad ah kusoo oogin askari Mohamed Nuur oo isagu diiday inuu wax wareysi ah siiyo xafiiska xeer illaalinta.

Mike Freeman oo ah Xeer illaalinta deegaanka Hennepin County ee Minneapolis ayaa sheegay in kiiskan uu adag yahay maadaama uu Mohamed Nuur diiday inuu hadlo xeer illaalinta ku adkaan doonto inay cadeyso in askarigan uu si bareer ah dilka u geystay ama inuu naftiisa u baqay xiliga ay toogashada dhacday.

Sirdoonka dalka Kenya ayaa sheegay in Xoogagga Al-shabaab ay dajiyeen Qorshayaal halis ah oo dhanka Sirdoonka ah, iyagoo adeegsanaya haween qurux badan.

Joseph Kanyiri oo ka mida saraakiisha Sare ee Kenya ayaa sheegay in Al-shabaab ay diyaariyeen haween ka tirsan kooxda oo aad u qurxoon, kuwaas oo uu sheegay inay geyn doonaan gobolka Somaalidu degto ee Waqooyi-bari Kenya.

Sidoo kale, Joseph ayaa xusay in hablahan ka tirsan Kooxda Al-shabaab ay doonayaan in xariir saaxiibtinimo ay la yeeshaan ciidamada Kenya si ay u helaan xog dhanka sirdoonka ah.

Isagoo sii hadlaya sarkaalkan ayuu sheegay in horay kooxda Al-shabaab ay tallaabadaan oo kale u sameeyeen, isla markaana ay dumar u adeegsadeen basaasnimo si ay gudaha Kenya xog uga helaan.

Dhanka kale, Al-shabaab ayaa weeraro isugu jira qaraxyo iyo mid toos ah ka geystay Gobolka Waqooyi-bari ee Kenya, Waxaana weerarkii ugu saameynta badnaa uu ahaa weerarkii ka dhacay Jaamacadda Gaarisa sanadkii 2015-kii.

Ugu dambeyn, Kooxda Al-shabaab ayaan ka hadlin hadalka sarkaalkan uu ku sheegay in Al-shabaab ay doonayso inay haween adeegsato si ay weerarro uga geystaan gudaha dalka Kenya.

Xildhibaannada kasoo jeeda Amxaarada iyo Oromada ayaa Qaadacay kulanka Baarlamaanka dalka Itoobiya, iyagoo ka careysan rabshadaha u dhexeeya Qowmiyadaha Soomaalida iyo Oromada.

Mudanayaashu waxay sheegayaan inaysan jirin sabab uu Baarlamaanka u kulmo illaa Ra’iisul Wasaare Hailemariam Desalegn uu ka bixinayo sharaxaad ku saabsan qalalaasaha u dheexeeya qowmiyadaha ee dalka ka taagan.

Sidoo kale, Amxaarada iyo Oromada waxay muddo ka dibadbaxayeen waxay ku tilmaameen faquuqa siyaasadeed iyo midka dhaqaale ee ay sheegeen in si gaar ah iyaga loogu hayo.

Muddo bilo ah waxaa socdo dagaal dad badan ay ku dhinteen oo u dhexeeya Qowmiyadaha Soomaalida iyo Oromada. Toddobaadkii lasoo dhaafay ayaa in ka badan 60-qof oo Soomaali ah lagu dilay Gobolka Oromada ee Itoobiya.

Dhanka kale, Arbacadii lasoo dhaafay ayaa Xisbiga EPRDF ee talada wuxuu ku eedeeyay Golihiisa Fulinta inay awoodi waayeen inay rabshadaha dalka taagan ay xal u helaan.

Ra’iisul Wasaaraha dalka Itoobiya, Hailemariam Desalegn oo ka hadlay TV-ga dalkaasi ayaa sheegay in dadka Soomaalida ah lagu laayay gudaha Xero Booliis oo ku taalla Gobolka Oromada.

Inkastoo Desalegn uusan sheegin tirada Soomaalida ah ee la dilay, ayaa la sheegayaa in tirada la laayay ay u dhaw yihiin 100-qof, wuxuuna Desalegn sheegay in dhibaato badan ay ka dhacday goobtaas.

Ugu dambeyn, Ra’iisul Wasaaraha Dalka Itoobiya ayaa xaqiijiyay in guddi loo saaray arrinta si ay u soo baaraan ka dibna wuxuu sheegay in waxa sharciga uu ka qabo lagu qaadi doono kuwa dambiga uu ku cadaado.

Dowlada Sacuudiga ayaa si weyn uga carootay sawiro ay gacanta ku sameeyeen taageerayaasha mid kamid ah kooxaha kubada cagta ee Aljeeriya oo Boqorka Sacuudiga Salmaan la barbardhigay Donald Trump-ka Maraykanka.

Sawiradan oo si weyn dalalka Carabta loogu baahiyey baraha internetka ayey ka carootay xukuumada Sacuudiga oo sheegtay inay jawaab ka bixin doonto arrintan.

Xiisadan ayaa kusoo beegantay xili Isniintii shalay uu dalka Aljeeriya tagay wafdi ka socda Sacuudiga oo uu hogaaminayo Guddoomiyaha Golaha Shuurada Sacuudiga Cabdallah Bin Maxamed Ibrahim al-Sheikh.

Wadanka Sacuudiga oo ah saxiibka ugu weyn ee Maraykanka ku leeyahay dalalka Carabta ayaa lagu eedeenayaa inuu qeyb ka yahay siyaasada qalafsan ee Maraykanka oo ku aadan Bariga Dhexe gaar ahaan qadiyada Falastiin.